AKTİVİST GAZETECİ SEYHAN SOYLU KENYA BÜYÜKELÇİSİ LEONARD Ngeywa BOIYO İLE YAPTIĞI RÖPORTAJIN DETAYLARI!
“Harambe”nin ne demek olduğunu öğreneceğiz. Selam vermenin Kenya dilindeki karşılığı… Kenya dağlarından ismini alan Kenya’nın, nüfusu 55 milyon, 5yüzölçümü de 80 bin kilometrekare. Kenya’nın büyükelçiliğindeyiz. Yani burası Kenya toprakları ve büyükelçi Sayın BOIYO ile sohbet edeceğiz. Bizi inanılmaz güzel ağırladılar.
SEYHAN SOYLU: Programıma hoş geldiniz. Sizi ağırlamaktan çok keyif alıyorum. Hem de Kenya’yı görmüş biri olarak, çok beğenen, seven biri olarak, sizinle sohbet etmek zaten listemdeydi. Sizinle de karşılaşmaktan şeref duydum.
LEONARD Ngeywa BOIYO: teşekkür ederim Seyhan hanım. Sizinle röportaj yapmaktan mutluluk duyuyorum. Kenya büyükelçiliğine hoş geldiniz.
SS: Kaç yıldan beri Türkiye’desiniz?
LNB: Ben 2022nin nisanında buraya geldim. Güven mektubunu da 14 Ekim 2022 de sundum Sayın Cumhurbaşkanı Erdoğan’a. Yani yaklaşık 1,5 yıldır Türkiye’deyim.
SS: Bundan önceki görev yeriniz neresiydi? Görevleriniz nelerdi? Sizi tanımak istiyorum.
LMB: 29 yıllık bir memuriyetim var. İlk görev yerim Londra’daydı. Daha sonra Kenya’ya geri döndüm Nairobi’de çalışmaya başladım. Dış işleri bakanlığında ve başkanın ofisi olmak üzere farklı yerlerde çalıştım. Terörle mücadele ve güvenlikle ilgili konularda çalışmalar yaptım.
SS: Asker kökenli misiniz? Polis kökenli misiniz?
LNB: Aslında ulusal güvenlik bazından geliyor. Ulusal güvenlikle ilgili çalışmalar yaptım daha önce. Bunun diplomasi ve strateji ayakları da vardı. Ve terörle mücadele bölümünde görev yaptım.
SS: Evli misiniz?
LNB: Evet evliyim. 4 çocuğum var. En büyüğü 22 yaşında en küçüğü 14 yaşında.
SS: Yaş olarak bir kere yaşınızı göstermiyorsunuz. Sizde benim gibi diri kalmışsınız.
LNB: Ben dünyaca ünlü maratoncular çıkaran bir ülkeden geliyorum. Ve dolayısıyla koşuyoruz, bende koşuyorum.
SS: Ülkenizde güvenlik sorunu var mı? Siz kendiniz güvenlikçisiniz. Bunu terör anlamında sormadım. Çevre ülkelerde popüler bir ülke Kenya çok göç alıyor musunuz? Güvenlik sorunu oluşuyor mu? Mülteci sorunu oluşuyor mu? Siz Kenyalılardan Avrupa’ya göç var mı ve ya gelişmiş ülkelere?
LNB: Komşularımız Somali, Etiyopya, güney sudan, Tanzanya ve Uganda bildiğiniz gibi ve bu ülkelerdeki güvenlik problemleri nedeniyle ne yazık ki bizi de çok etkiliyor. Ve o ülkelerden gelen bir mülteci akını oluyor ne yazık ki. Terörle de ilgili problemlerimiz var aslında Somali’deki el kaide ve el şebab grupları gibi gruplar terör amaçlı etkinlikler düzenliyorlar. Özellikle mültecilerle ilgili biraz daha konuşmak istiyorum. Mültecilerin çoğu geldiklerinde aslında bir taraftan da ülkeye uyum sağlıyorlar.
SS: Kaç milyon mülteciniz var? 55 milyon Kenya nüfusu zannediyorum değil mi?
LNB: 3,5 milyon mülteci var ülkemde.
SS: mültecilerle ilgili ülkelerine bir daha geri dönmeyecek gibi mi, yani bizim Suriyelilerin Türkiye’ye göç etmesi gibi mi? Ülkelerinden korkup kaçanlar mı geliyor?
LNB: Aslında çok farklı kategoriler de mülteciler geliyor bize. Örneğin; Somali üzerinden başka ülkelere giden kişiler bizi bir geçiş yolu olarak kullanabiliyor. Ama biz her zaman gelen mültecilere ülkelerinde barış ve huzur sağlandıktan sonra geri dönmelerini istiyoruz. Bu şekilde onları motive ediyoruz.
SS: Sınırlarınızı kapadınız mı? Mültecilere karşı tedbir alıyor musunuz?
LNB: Aslında sınırlarımızı tamamen kapatmış değiliz. Ancak güvenlik önlemleri alıyoruz. Şu anda Somali ile aramıza bir duvar örüyoruz. Gerçek anlamda. Bununda amacı el şebab’dan gelen saldırıları engellemek.
SS: Çok saldırı oluyor mu bu terör örgütlerinden?
LNB: Bu da 15 yıl öncesine göre o kadar fazla çatışma ve atak yaşamıyoruz. Çünkü buna da önlemler alıyoruz. Sınırlarımızı koruyoruz. Ve bu konuda bilgi paylaşımı özellikle çok fazla. Bu yüzden izole yerlerimiz var sadece.
SS: Peki Kenyalı vatandaşlarınız en çok tercih ettiği ülke hangisi? Nereye göç ediyor? Nereye göç veriyorsunuz? Doktorlar, mühendisler, mimarlar, mesleki anlamda başarılı olanlar Kenya’dan da gidiyor. Şimdi Türkiye’den de gitmeye başladılar gelişmiş ülkelere göç. Beyin göçü yapıyorlar. Kenyalılar en çok hangi ülkeye gidiyor? En çok hangi ülkede var?
LNB: Öncelikle İngiltere’ye gidiyorlar, orta doğu ülkelerine gidiyorlar, buna Dubai de dâhil ama en çok Amerika’ya gidiyorlar.
SS: Ne kadar göç verdiniz? Beyin göçü ne kadar verdiniz?
LNB: 5 milyon göç eden kişi aslında genel olarak Kenya’dan göç eden kişiler için söyleyebilirim. Ama özellikle bu yetenekli kişiler, bir alanda başarılı olmuş kişilerin beyin göçü için 200 bin kişi civarında.
SS: Çok önemli bir rakam. Türkiye’de ne kadar Kenyalı var?
LNB: 1000-2000 civarında kişi var.
SS: Çok fazla en az 5000 bin kişi var. İstanbul’da bir semt var Kenyalılar yaşıyor. Çok var.
LNB: Bunlar sadece elçiliğe kayıt yaptıran kişiler. Kayıt yaptırmamış çok Kenyalı olabilir. Ben bu kayıtlar üzerinden söylüyorum. Türkiye’deki Kenyalıların çoğu da öğrenci ve belli konularda uzmanlaşmış iş gücü… İşi gücü olan Kenyalılar da var. Bu arada sürekli seyahat eden bir grupta var. Bunlar Kenya Türkiye arasındaki ticaret yapıyorlar. Ve sürekli gelip Türkiye’den mal alıp sonra tekrar geri dönüp, düzenli kalmayan ama ticaret yapan kişilerde var.
SS: 1963 yılında özgürlüğünüze kavuştunuz, ondan önce bir sömürge ülkesiydiniz. Yabancılar neleri sömürdü? 61 yıl önce neler oluyordu?
LNB: Bundan 60 yıl önce aslında İngiltere kolonisiydik ve en önemli şey toprağımız elimizden alındı. İnsanlar yerleşemediler kendi topraklarına. İnsanları yerleştirmek için toprak satın almak durumunda kaldık kolonicilerden ve çok ciddi çalıştırıldılar. Birçok çile çektiler. Ağır vergiler ödediler.
SS: Şu an hala sizi sömürenlerin kalıntıları var mı Kenya üzerinde?
LNB: Şu anda aslında bir problemimiz yok, bir ırk problemi artık kalmadı.
SS: Irk değil sorduğum. O zamanlar Kenya’yı sömürenler hala orada açtıkları şirketlerle sömürü düzenine devam etmek istiyorlar mı? Yoksa Kenyalılar buna engel oldu mu?
LNB: Çok uluslu şirketler var ve bu çok uluslu şirketler ülkemizdeler. Hatta onların genel başkanlıkları da Afrika’daki genel başkanlıkları da Nairobi’de. Ve tabi bazı uygulamalar hala devam ediyor. Vergilerle ilgili bazı uygulamaları. Bir de şöyle durum var burada bizim ülkemizde çalışıp, para kazanıp o parayı daha sonra kendi ülkelerine götürüyorlar. Bazı önceden satın aldıkları toprakları bile şuan istiyoruz çünkü popülasyon gitgide artıyor. Yetmiyor toprak sayısı azaldı artan nüfusa göre.
SS: Türkiye ilişkiler nasıl? Kenya’nın Türkiye ile ilişkileri nasıl? Grafik yükseliyor mu? Siz geldikten sonra grafik yükseldi mi? Siz geldikten sonra artış var mı? 1,5 senede grafik yükseliyor mu?
LNB: Evet yükseliyor. Kesinlikle evet… Yukarıya doğru hareket ettiğini söyleyebilirim grafiğin. Ben geldikten sonra da resmi kişilerle olan görüşmeler olsun, ticaret hacminin artması olsun bu tarz konularda gelişmeler var.
SS: Kenya’nın milli hasılası çok. İnanılmaz! 250 milyar dolardan bahsediyorum. Grafik İnanılmaz yükseliyor. Bunu neye bağlıyorsunuz? Turizme mi? Sizde çok doğal madenler de yok. O geliri nasıl arttırıyorsunuz?
Mesela Nijerya’da petrol var, Burkina Faso, Mali, Gine, Senegal bunlarda da doğal yataklar var. Yani madenler var. Bunlardan çok daha fazla grafik çıkıyor Kenya’da. Neye bağlıyorsunuz?
LNB: Diğer Afrikalı ülke kardeşlerimiz gibi minerallerimizle çok ünlü değiliz. Ama bizimde ekonomimizin dayanağı tarım. Ve tarımda özelleşmek gerekirse çay ve kahve üretimi ve turizm burada gayri safi milli hasılanın %10u neredeyse karşılıyor. Daha öncede konuştuğumuz gibi sporla yurt dışında yaşayan Kenyalıların ülkelerine yaptıkları yardım, yakınlarına yaptıkları yardım. Bütün bu sektörlerin birleşimden dolayı Kenya’nın ekonomisini etkiliyor.
SS: Sayın büyükelçi İstanbul’da başkonsolosluğunuz var. Bunun haricinde başka nerelerde konsolosluğunuz var. İzmir var mı? Fahri konsolosluğunuz var mı?
LNB: Şunu da eklemem gerekiyor. Bundan önceki konuştuğumuza ilaveten eklemek istiyorum. Türkiye haricinde biz Bulgaristan, Gürcistan, Romanya ve Kuzey Makedonya’ya da aslında bağlıyız oralara da biz bakıyoruz. Bizim etki alanımızda. Ama İstanbul’da elçiliğimiz, konsolosluğumuz yok. Sadece fahri konsolosluğumuz var. Sadece orada fahri konsolosluk var.
SS: Mesela Edirne’de niye yapmıyorsunuz? Makedonya ya falan Edirne’deki fahri konsolosluk niye bakmasın? Antalya, adana, Diyarbakır, Karadeniz’de Trabzon eğer bunları yaparsanız çok daha hızlanır ticaretimiz. İzmir çok önemli. Ben orta Afrika cumhurbaşkanına altı tane fahri konsolosu tavsiye ettim. Hiç yoktu ilişkilerimiz orta Afrika ile şimdi çok iyi minik minik başladı. Bence güçlü ülkelerin fahri konsoloslukları iş adamları, başarılı iş adamları verildiğinde döngü sağlanıyor. Ve bayrağımıza sahip çıkıyorlar, ikinci vatanları gibi görüyorlar ve çok işlerinize yarıyor. Sizin elçilikleriniz gibi koordine oluyorlar.
LNB: Bunu sorduğunuz için özellikle teşekkür ediyorum. Bu da bizim isteğimiz zaten, olabildiğince fazla fahri konsolosluğumuz olması. Zaten 4 ila 6 kişiye sorduk ve şuanda yanıt bekliyoruz fahri konsolos olmaları için.
SS: Hangi iller?
LNB: Antalya, Konya, Adana
SS: Karadeniz?
LNB: Karadeniz için daha sormadık
SS: Planlarınız ne? Görevdeyken ne yapmayı planlıyorsunuz?
LNB: Benim asıl amacım ikili ilişkileri Türkiye ile Kenya arasında geliştirmek, ticaret hacmini arttırmak 3 milyondan 1 milyara çıkartabiliriz mesel. Ve daha çok yatırımcı çekmek Türkiye’den. Kenya bölgede birçok ülkenin aslında ortasında bulunuyor. Türkiye’den partnerler arıyoruz bizimle iş birliği yapacak. Ve bu tabi ki her iki tarafında lehine olmalı. Mesela Kenya’da öğrencileri Türkiye’de daha fazla görmek isterim. İnşallah iki ülke içinde daha çok birbirimizi ziyaret edelim. Spor alanında olsun, sanat alanında olsun bu gidip gelmeler daha fazlalaşsın.
SS: Şuan ticaret hacmi nedir? Yıllık ne kadar hacim? Ne kadar ihracat var ne kadar ithalat var?
LNB: Aslında şuanda Türkiye’nin yararına bir ticaret hacmi var 3,5 milyon dolar civarında. Ancak daha çok Türkiye’den satışlar gerçekleşiyor. O yüzden Türkiye’nin yararına.
SS: Toplam yıllık 3,5 milyon hacim mi var?
LNB: Son yıllarda 3,5 milyon dolar civarında oldu.
SS: Her iki ülke de nüfus olarak da yüksek ve coğrafyada etkin ülkesiniz. Mesela Mombasa turizm için çok ekonomik. Uçak parası çok büyük para. Eğer ki turist olarak, Türkiye’den turistler gitmeye başlarsa ucuz havayolu şirketlerine, Türk Hava Yollarına baskı kurarak, ikili ilişkiler yapılarak çok insanın gitmesini isteriz Kenya’ya. Çünkü çok sefer olursa fiyatlar düşüyor.
LNB: Özellikle ticaret konusunda evet kat etmemiz gereken çok yol var. Zaten bunu şu anda hükümet bazında tartışıyoruz ve daha fazla anlaşmanın devreye girmesi içinde uğraşıyoruz ticaret anlamında. Mombasa’ya gelecek olursak zaten oraya eskiden direkt uçuşlar vardı, ne yazık ki kaldırıldı ama Nairobi’ye her gün Türk Hava Yollarının uçuşları vardır.
SS: Ama eskiden Mombasa’ya günde iki uçak uçuyordu. Direkt uçuş. Hatta Bulgaristan, Romanya, Makedonya, Yunanistan Batı Trakya insanları Kenya’ya gidecekleri zaman, İstanbul’dan uçuyorlardı. Direkt destinasyon.
Sayın büyükelçi; Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Cumhurbaşkanınız arasında ikili ilişkiler nasıl? Arkadaş oldular mı?
LNB: Cumhurbaşkanlarımız arasında sıcak, aslında iki ülke arasında sıcak arkadaş canlısı ilişkiler var. Ancak cumhurbaşkanlarımız hala tanışmadılar yüz yüze. Çünkü şimdiki Cumhurbaşkanımız William Ruto Ağustos 2022’de seçildi ve göreve başladı. Ancak bundan önceki cumhurbaşkanımız 2016’da Türkiye’yi ve Erdoğan’ı ziyaret etmişti. Aynı şekilde Erdoğan’da Kenya’yı ziyaret etmişti. Ancak şimdi yeni cumhurbaşkanımızın tanışması içinde bir fırsat var önümüzde. Biz sayın cumhurbaşkanınız Erdoğan’ı çok değerli ve dünya siyasi coğrafyası için çok önemli buluyoruz. Türkiye’nin hamlelerinde çok zeki ve ülkesinin yararına büyük hizmetleri olduğunu görüyor ve takdir ediyoruz…
SS: Terörist Abdullah Öcalan’ın Kenya’da yakalanması ikili ilişkileri geliştirdi mi?
LNB: Evet Abdullah Öcalan’ın Kenya’da yakalanması kesinlikle yardımcı oldu. Özellikle savunma ve güvenlik alanında ilişkilerimizin gelişmesinde ama iki ülke arasında sadece bununla sınırlı değiliz zaten Türkiye tüm Afrika’da, özellikle Afrika boynuzunda çünkü özellikle buralarla ilgileniyor, güvenli olduğundan emin olmak istiyor.
SS: Cumhurbaşkanımız Erdoğan’la ne zaman karşılaştırıyorsunuz cumhurbaşkanınızı? Türkiye’yi ziyaret edecek mi?
LNB: Tam olarak ne zaman olacağını söyleyemem ama Sayın Erdoğan en son cumhurbaşkanımızı, bizim ülkemizi ziyaret etmişti. Şşimdi bizim cumhurbaşkanımız gelme sırası. İade-i ziyaret yapmak için… Ancak biz de bir açıklama bekliyoruz tabi bu konuda. Sıra bize geldiğinde.
SS: İade-i ziyaret. Randevu oluşturacaklar.
LNB: Evet öyle.
SS: Kenya cumhurbaşkanı Erdoğan’a nasıl bakıyor? Orta doğunun lideri mi, Müslümanların lideri mi, dünyadaki konjonktürdeki yeri neresi? Yapmış olduğu stratejik planlamalarla dünyadaki birçok liderle en yakın arkadaş gibi can ciğer olan Erdoğan, Kenya’dan nasıl gözüküyor? İslam lideri mi, Ortadoğu’nun lideri mi, yoksa dünyaya kafa tutan adam mı? Afrika’dan Kenya’dan Erdoğan nasıl gözüküyor? Erdoğan öncesi Türkiye ile Erdoğan sonrası Türkiye arasındaki fark ne?
LNB: Erdoğan’ı kesinlikle güçlü bir lider olarak görüyoruz. Ülkesini çok geliştirdi ve büyük atılımlar yaptı göreve geldiği tarihten itibaren. Aynı zamanda kendisi inançlara ve değerlere çok saygılı. Özellikle Rusya – Ukrayna savaşında aldığı rolden dolayı çok memnunuz ve benim ülkemde onu çok övüyorlar. Çünkü barışa katkıda bulundu, bu çatışmada. Mesela; Karadeniz tahıl inisiyatifini devreye soktu. Ve “dünya beşten büyüktür” dedi. Yani bu sözüyle de zaten Kenya insanının düşüncesiyle çok paralel bir tavır sergiliyor.
SS: Ortadoğu lideri mi, yoksa dünyaya kafa tutan adam mı, İslam lideri mi görüyorsunuz?
LNB: Bu imajların haricinde şu anda ben onu yeni çıkan trendlere baktığımızda çok güçlü bir ses olarak görüyorum.
SS: Türkiye’yi nasıl görüyorsunuz? Değişti mi? Kenya’nın örnek alacağı bir değişim yaşıyor mu Türkiye?
LNB: Kesinlikle Türkiye’de 20 yıldır büyük değişimler oldu. Ve bizde bunu takip ediyoruz. Aslında sadece Kenya’da veya Afrika’da değil dünyanın birçok yerinde Türkiye daha bilinen bir ülke haline gelmeye başladı. Ben daha Türkiye’ye gelmeden önce bu göreve başlamadan arkadaşlarımla konuşurken birçok kişinin Türkiye’den haberi vardı. Ya da ben bu ceketi aldım, işte bunu Türkiye’den aldım gibi… Hatta Türkiye’den bir şeyler satın almışlardı o yüzden Türkiye’nin repütasyonu son 20 yılda ciddi anlamda gelişti dünyada.
SS: Silah konusunda alışverişimiz var mı? Kenya olarak Selçuk Bayraktar’ın Türk Savunma sanayine kazandırdığı, “İha”larımızı “siha”larımızı alıyor musunuz?
LNB: Farklı güvenlik konularına ilişkin, bir savunma sanayi anlaşması imzaladık. Devam edecek bu ilişkiler.
SS: Bundan sonraki göreviniz ne oluyor? Mesela İstanbul, Ankara, Türkiye gerçekten özellikle Afrika ülkeleri arasında çok inanılmaz alışveriş var. Orta doğuya, balkanlara, belirli ülkelere ekonomik anlamda da dokunabileceği ticaret hacmini genişletebilecek ülke yapısı var. Ankara da güçlü, Londra gibi Paris gibi Brüksel gibi güçlü önemli bir ülke artık Türkiye. Bundan sonraki göreviniz ne olur sizce? Sizin hayalinizde neresi var? Ne görev bekliyor sizi?
LNB: Aslında bu hükümetin kararı o yüzden ben bir şey söyleyemem. Devletin kararı. Belki bana farklı bir görev misyon ve yurt dışında farklı bir görev verecekler… Ya da Kenya’ya geri dönüp orada farklı bir görev üstlenmemi isteyecekler. Ne yazık ki benim elimde değil.
SS: Bize ne görev verilirse yaparız onu yaparız diyorsunuz… Peki, hayaliniz nedir?
LNB: Eğer bir fırsatım olsaydı bana şans verilseydi Türkiye’de daha fazla kalmak isterdim. Görev yapmak isterdim.
SS: Sadece büyükelçi değilsiniz iyi bir siyasetçisiniz. Bravo… Çok politik.. Cevaplar çok politik.
Türkiye’de özgürlükler hakkında ne düşünüyorsunuz?
LNB: Bu göreceli bir kavram… Herkes için özgürlük kavramı farklı. Benim gördüğüm kadarıyla herkes sorunsuz bir şekilde işlerine gidebiliyor. Ve işleri ile meşgul olabiliyor. Yani özgürlük var.
SS: Kenya’da özgürlük var mı? Yeterli mi? Kadın hakları?
LNB: Anayasal olarak her yerde %30 dan fazla… Ve biz her konuda kadın erkek oranını eşitlemeye çalışıyoruz. Ve mecliste daha çok kadın görmek istiyoruz.
SS: Şu an mecliste kaç milletvekili var? Toplam kaç milletvekilisiniz?
LNB: Kadın milletvekilini mi soruyorsunuz?
SS: Hayır genel. Genelde kaç tane var?
LNB: 67 kişi var.
SS: Kaçı kadın?
LNB: 20 si kadın.
SS: Türkiye’de yok böyle bir şey. Bravo. Tebrik ederim.
Mauritius olabilir mi? Yani Kenya Mombasa Mauritius olabilir mi? Mauritius diye bir ülke var. Kenya’nın karşısında Madagaskar’ın orada. Mauritius arada bir ülke ama inanılmaz turizm çekiyor, dünyanın en zengin insanları oraya gidiyor. Mombasa orası gibi olabilir mi?
LNB: Sadece Mombasa yok aynı zamanda Labu diye bir şehrimiz var. Bunlarda aslında potansiyel olarak Mombasa gibi olabilir.
SS: Çok teşekkür ederim. Çok keyifliydi. Çok mütevazı bir insansınız. İnşallah önünüz çok açık olur. Çok iyi görevlerde görürüz sizi. Ülkenizde de hem Başbakanınız hem Cumhurbaşkanınız sorunsuz hem ülkemizde hem de dünyaya Kenya’yı entegre ederler.
LNB: çok teşekkür ederim Seyhan Hanım.
SS: Güzel yüreğinizle, bizi çok iyi ağırladınız. Ben teşekkür ederim…
https://businesschanneldergi.com/business-channel-dergi-151-sayisi-cikti/
