İsrail’de seçmen son 3,5 yıl içinde 5.kez sandığa gitmeye hazırlanırken ülke tarihinin en uzun süre başbakanlık yapan ismi Binyamin Netanyahu sağ müttefikleriyle iktidara dönmeyi, Başbakan Yair Lapid liderliğindeki karşıt blok ise bunu engellemeyi istiyor.
İsrail, yaşanan hükümet krizlerinin ardından 1 Kasım’da yeniden erken genel seçime gidiyor. Üst üste yapılan seçimlerde yerleşik hale gelen tablo nedeniyle partiler yarın destekçilerini sandığa götürmek için büyük çaba gösteriyor.
Seçim barajının yüzde 3,25 olduğu ülkede yaklaşık 6,3 milyon seçmen 120 sandalyeli Meclise girecek partileri belirleyecek. Anketlere göre Meclise 12 kadar partinin girmesi bekleniyor.
Anketlere göre yüzde 8’lik kararsız seçmenin tercihi Meclise gidecek 10 milletvekili için belirleyici olacak.
Seçim iki blok arasında
Seçimin Netanyahu cephesi ile karşı cephe olmak üzere iki blok arasında geçmesi bekleniyor. Netahyahu cephesinde sağ eğilimli Likud, Dini Siyonizm, Şas ve Birleşik Tevrat Yahudiliği partileri bulunuyor. “Değişim Koalisyonu” olarak isimlendirilen farklı ideolojilerin bir araya geldiği karşı cephedeyse Yeni Umut, İsrail Evimiz, Yamina, Gelecek Var, Mavi Beyaz, İşçi, Meretz partileri ile Birleşik Arap Listesi yer alıyor.
Anketlere göre Netanyahu blokunun 59 ya da 60 milletvekili, karşıt blokun ise 56 veya 57 milletvekili çıkarması bekleniyor.
Bu iki blok arasında kalan Eymen Avde liderliğindeki Demokratik Barış ve Eşitlik Cephesi Koalisyonu ile Ahmed et-Tıybi başkanlığındaki Değişim için Arap Listesi, eski Başbakan Netanyahu’nun yeniden yönetime gelmesine karşı olduklarını gizlemiyor ancak Değişim Koalisyonu’nu da desteklemiyor.
İki blok arasındaki küçük fark nedeniyle siyasiler, seçmenlere sandığa gitmeleri çağrısında bulunuyor.
Netanyahu bloku “sağcı bir hükümet” vadederken, karşı blok ise içinde radikal sağcıların olmadığı “liberal bir hükümet” sözü veriyor.
İsrail kamuoyu seçimlere kayıtsız
İsrail kamuoyu ise sık tekrarlanması nedeniyle seçimler konusunda kayıtsız görünüyor.
Öncekilerle kıyaslandığında seçim kampanyalarının daha sönük geçtiği dikkati çekiyor. Ancak siyasi partiler sosyal medyada yoğun bir kampanya yürütmeye devam ediyor.
Batı Kudüs’teki Begin Caddesi’nde ise partilerin rekabet içinde olduğu ve halkın sandığa çağrıldığı afişler göze çarpıyor.
Netanyahu’nun amacı iktidara dönmek
Hakkında açılan “yolsuzluk” davaları devam eden Netanyahu, iktidara dönmek istiyor. Netanyahu, Filistinlilere yönelik ırkçı, ayrımcı söylem ve eylemleriyle eleştirilen Itamar Ben-Gvir ve Bezalel Smotrich ile seçim ittifakı kurdu.
İsrail’deki eylemleri nedeniyle terör örgütü kabul edilen “Kah” hareketinden gelen Ben-Gvir, anketlere göre seçimde en iyi çıkışı yakalayacak isim. Ben-Gvir ve Bezalel Smotrich’in liderliğini yürüttüğü aşırı sağcı Dini Siyonizm Partisi’nin seçim yarışını üçüncü tamamlaması bekleniyor.
Netanyahu, aşırı sağcı müttefiklerine karşı “temkinli”
Netanyahu seçim yarışında ittifak kurmasına rağmen aşırı sağcı müttefiklerine temkinli yaklaşıyor. Netanyahu, seçim kampanyası boyunca Ben-Gvir ile aynı karede yer almamaya özen gösterdi.
Seçime günler kala, Itamar Ben-Gvir’in sahnede bulunduğu sırada aynı etkinliğe gelen Netanyahu’nun, seçimdeki müttefikinin sahneden ayrılmasını istediği ve sonrasında kendisinin tek başına sahne aldığı basına yansıdı.
Bunun yanı sıra aşırı sağcı müttefiklerinden Bezalel Smotrich’e ait olduğu öne sürülen ve basına yansıyan ses kayıtlarında, Netanyahu hakkında “yalancıların yalancısı” ifadesinin kullanıldığı iddiası ortaya atıldı.
Smotrich’in söz konusu ifadeleri, koalisyon kurma sürecinde olası ittifak yelpazesini geniş tutmasıyla tanınan Netanyahu’nun Birleşik Arap Listesi ile 2021’de müzakereler yürütmesi ve seçimden sonra da bu yola gidebileceği üzerine kullandığı ileri sürüldü.
Netanyahu, seçim propagandası sürecinde “Ya sağcılar ya Filistin” şeklinde Filistin’e karşı sağcılara destek verilmesi yönünde açıklamalar yaptı ve tabanına “sandığa gitmeleri” çağrısında bulundu.
Eski Likud üyesi olan ancak taraf değiştirerek Netanyahu karşıtı bloka geçen sağcı siyasetçi Ayalet Shaked’in partisinin ise anketlere göre barajı aşamayacağı ifade ediliyor.
Likud, “cep telefonu uygulamasıyla” atak yapıyor
Haaretz gazetesinin haberine göre, iktidar için yeterli çoğunluğu sağlayamayacağını anlayan Likud, cep telefonu uygulamasıyla yeni bir kampanya biçimi belirledi.
Likud Partisi, Netanyahu’nun İsrail’deki lakabı “Bibi” üzerinden isimlendirilen “Bibigram” adlı bir uygulama geliştirdi.
Buna göre uygulamayı indiren Likud destekçileri, telefon rehberlerindeki “potansiyel kararsız Likud seçmenlerinin telefon numaralarını” işaretliyor. Sistem bu numaraları topladıktan sonra uygulamayı indirenlere, potansiyel Likud seçmenlerinin ilk isimleri ve telefon numaralarını dağıtıyor.
Likud Partisi, bu sefer destekçilerinden, kararsız seçmenleri arayarak “Neden Likud’u ve dört yıl boyunca görev yapacak istikrarlı bir hükümeti tercih ettiklerini” anlatmalarını istiyor. Aramayı yapan parti destekçilerinden, “kimi aradıklarını ve görüşmenin nasıl geçtiğini” sisteme işaretlemesi talep ediliyor.
Haaretz’e konuşan bazı uzmanlar, bu adımla kişisel verilerin korunmasına ilişkin yasanın ihlal edildiğini savunurken bazıları ise bu aramayı Likud adına yaptığını bildirmeleri ve karşı tarafın görüşmeye devam etme arzusunu göstermesi halinde uygulamanın sorun olmadığı görüşünü belirtti.
Lapid’in artan oyları müttefiklerini tehlikeye atıyor
Mevcut Başbakan Lapid liderliğindeki “Değişim Bloku” ise sağ, merkez ve sol partiler ile Araplardan oluşuyor.
Anketler Lapid’in partisi Yesh Atid’in (Gelecek Var), 25 ile 27 arasında sandalye çıkaracağına işaret ediyor.
Siyasetteki yaygın kültüre göre ordudan gelen isimlerin politikada sıkça yer aldığı İsrail’de, basın kökenli biri olan Lapid’in başbakanlığa oturduğu temmuz ayından bu yana abluka altındaki Gazze Şeridi’ne İslami Cihad’ın hedef alındığı gerekçesiyle düzenlenen saldırılar ve Batı Şeria’daki baskınlar gibi “şahin” hamlelerle sağdaki oylarını artırmaya çalıştığı ifade ediliyor.
Lapid ayrıca ABD Başkanı Joe Biden’ın temmuz ayındaki bölge ziyareti, Biden ile Arap dünyasından liderleri Necef’te bir araya getirmesi ve seçime günler kala Lübnan ile imzalanan deniz sınırı anlaşmayla seçmenleri etkilemeye çalışıyor.
Filistin meselesinde “iki devletli çözüme bağlı” olduğunu uluslararası platformlarda dile getiren Lapid’in bu söylemiyle de merkez, sol ve Arap seçmenden oy çekmeyi planladığı aktarılıyor.
“Kimin kazanacağı değil, kimin kaybedeceği”
Lapid’in seçimlere “kimin kazanacağından ziyade kimin kaybedeceği” biçiminde yaklaştığı ve Netanyahu’nun iktidardan uzak tutulabilmesi halinde başbakanlığını sürdürebileceği ve bir sonraki seçime de başbakan olarak giderek oylarını artırma hesabı yaptığı yorumları öne çıkıyor.
İsrail basındaki haberlere göre, Lapid’in partisi Gelecek Var, seçim müttefiki sol parti Meretz tabanından oy alıyor. Meretz’in barajı geçememesi durumunda bunun Netanyahu’ya avantaj sağlayabileceği ve Netanyahu’nun iktidar için 61 milletvekiline ulaşmasını kolaylaştırabileceği değerlendiriliyor.
Merkez sağdaki Gantz
Değişim Koalisyonu çatısı altında seçim yarışına giren Savunma Bakanı Benny Gantz, Adalet Bakanı Gideon Sa’ar ve eski Genelkurmay Başkanı Gadi Eisenkot’un bir araya gelerek kurduğu “Ulusal Birlik Partisi”, üçlü ittifak olmasına rağmen beklentileri karşılayamadı. Anketler, Gantz’ın başını çektiği ittifakın 11 milletvekili çıkarabileceğine işaret ediyor.
Netanyahu’nun daha önce hükümet kurduğu Gantz’a seçimlerden sonra koalisyon ortaklığı için yönelebileceği basındaki yorumlar arasında yer alıyor. Ancak Gantz ve müttefikleri, Likud ile ittifaka yeşil ışık yakarken Netanyahu’nun başbakanlığına ise kesin olarak karşı çıkıyor.
Arap seçmenin katılımı belirleyici unsurlardan
İsrail’deki seçmenlerin beşte birini oluşturan İsrail vatandaşı Arapların seçimlere katılım oranı sonuçlar için belirleyici olacak. İsrail vatandaşı Filistinlilerin 4 partiyle bir araya geldiği Ortak Liste, 2020 yılında 120 sandalyeli Mecliste 15 sandalye alarak tarihi rekor kırdı.
Önceki seçimlere İsrail vatandaşı Arapların bulunduğu ortak listeyle girerek birlik olan 4 Arap partisi, bu kez 3 ayrı liste ile seçime gidiyor.
Mansur Abbas’ın liderliğini yaptığı Birleşik Liste 2021 yılında bu yapıdan ayrıldı. Arap Balad (Tecemmu) Partisi de bu yıl Ortak Liste ile yollarını ayırdı. Ortak Liste çatısı altında Barış ve Eşitlik için Demokratik Cephe ile Değişim için Arap Listesi kaldı.
İsrail seçim sistemine göre “artık oyları” aralarında paylaşmak için yapılan ittifak anlaşmaları partilere avantaj sağlıyor. Ancak, Arap partiler görüş ayrılıkları nedeniyle bu sefer oy paylaşım anlaşması imzalamadı.
Anketler, Birleşik Liste, Ortak Liste ve Tecemmu’dan oluşan üç partinin 4’er milletvekili çıkarabileceğine işaret ediyor. İsrail seçmeninin beşte birini oluşturan Filistinlilerin son anketlere göre seçime yüzde 45 gibi bir katılım göstereceği aktarılıyor.
İsrail vatandaşı Filistinlilerin sandığa gitmemesi halinde bazı Arap partilerin barajın altında kalma riski bulunuyor. Bunun da Netanyahu’nun iktidar yolunu açabileceği ifade ediliyor.
Bu nedenle, Netanyahu karşıtı Değişim Bloku, daha fazla Arap seçmenin sandığa gitmesi için reklam kampanyalarına ağırlık verdi.
İsrail tarihinde ilk defa hükümete katılan Arap partinin tutumu izleniyor
İsrail tarihinde ilk defa bir Filistinli partisi olarak 2021’de hükümet koalisyonunda yer alan Birleşik Arap Listesi ve lideri Mansur Abbas’ın seçimden sonra nasıl bir tutum izleyeceği merak konusu.
Abbas, seçime günler kala AA’ya verdiği röportajında, 2021’deki seçimleri 4 milletvekiliyle tamamladıktan sonra Netanyahu ile de koalisyon görüşmeleri yürüttüğünü belirtmişti. Ancak Abbas ve partisi, Haziran 2021’de Değişim Koalisyonu için 61 milletvekiline ulaşacak tamamlayıcı parça olmuştu.
Bu seçimde Lapid liderliğindeki Değişim Koalisyonu’nun yanında yer aldıklarını vurgulayan Abbas, Netanyahu ile olası bir ittifak için “düşük ihtimal” ifadesini kullanmış ve kapıyı kapatmamıştı.
İsrail, 1 Kasım’da yapılacak seçimlerin ardından çetin koalisyon pazarlıklarına, koalisyon kurulsa bile bu hükümetin istikrarlı olup olmayacağı tartışmalarına ya da 6 ay gibi kısa bir süre içinde yeniden seçimlere gidilebileceği bir senaryoya hazırlanıyor.
